QUẢ KHA TỬ

Mô tả

1. Tên gọi

Tên thường gọi: Cây chiêu liêu, Hạt chiêu liêu, Kha lê, Kha lê lặc…

Tên tiếng trung: 诃子

Tên dược: Frutus chebulae.

Tên khoa học: Terminalia chebula

Họ khoa học: Thuộc họ Bàng – Combretaceae.

2. Mô tả

Đặc điểm tự nhiên

Cây kha tử hay cây chiêu liêu là một cây thuốc quý dạng cây gỗ cao 15 – 20m. Lá mọc đối, cuống ngắn. Hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành bông, tràng hoa màu trắng, có mùi thơm. Quả hình trứng, 2 đầu nhọn có 5 cạnh dọc. Đường kính 2,5 – 3cm; dài 3 – 5cm. Vỏ màu nâu nhạt. Hạch (hột) cứng chắc, thịt dày (khi khô chỉ còn 2 – 4mm), vị chua chát.

Kha tử là cây ưa sáng khi trưởng thành, nhưng chịu bóng khi non. Kha tử mọc nhiều ở rừng thưa, rừng thứ sinh

Vùng trồng, cách trồng

Phân bố nhiều ở rừng thường xanh, rừng nửa rụng lá và khu vực rừng chuyển tiếp giữa rừng nửa rụng lá và rừng khộp (rừng rụng lá ưu thế cây họ Dầu). Trong nhiều khu rừng chiêu liêu chiếm 2-4% tổ thành cây gỗ lớn. Cây kha tử thường mọc ở các địa hình bằng phẳng ven sông suối, dọc đường đi, chân núi ở độ cao dưới 1.200m, gặp nhiều ở độ cao 300-700m. Ở Ấn Độ, chiêu liêu có thể phân bố đến độ cao 1.500m. Cây kha tử mọc trên cả đất pha sét và đất cát. Cây kha tử chịu lạnh, khô và chịu lửa, do có vỏ dày. Kha tử tái sinh rải rác dưới tán rừng thưa, có độ tàn che 0,3-0,4. Kha tử cũng có khả năng tái sinh chồi tốt.

Cây kha tử mọc hoang và được trồng ở một số tỉnh miền Nam nước ta. Trên thế giới, cây Chiêu liêu mọc hoang và được trồng ở các nước Đông Nam á (Lào, Campuchia, Thái Lan, Miến Điện), Ấn Độ. Trước đây, Trung Quốc phải nhập vị Kha tử ở ấn Độ và Việt Nam, nay đã trồng được ở các tỉnh Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây.

Thu hái và chế biến

Quả kha tử chín thu hái từ tháng 6 đến tháng 8, phơi nắng cho khô. Nên chọn quả già chín phơi khô, vỏ ngoài có màu vàng ngà, thịt chắc là tốt, loại trái non, ốp lép là xấu. Theo kinh nghiệm Viện Đông y Việt Nam: Khi dùng Kha tử rửa sạch, để ráo nước, sao sơ, lúc bốc thuốc thang, giã dập, bỏ hạt dùng

3. Công dụng quả Kha tử

Quả Kha Tử điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp như:
👉Ho gió, ho khan, ho có đờm, ho do cảm, ho do dị ứng, viêm phổi, ho lao.
👉Kích thích hệ tiêu hoá, chống rồi loạn tiêu hoá.
👉Cải thiện hệ tim mạch, giúp tuần hoàn máu tốt hơn.
👉Kháng viêm, kháng khuẩn.
👉Điều trị kiết lỵ, trĩ, lòi đom rất hiệu quả.
👉Tác dụng trị ngộ độc thức ăn.
👉Điều trị ra mồ hôi trộm.

4. Cách dùng:

Lấy khoảng 3-6gram quả kha tử khô sắc với 300ml nước, sau đó sử dụng.
Trẻ nhỏ 1 tuổi dùng liều 0,05gram cứ 3 giờ uống một lần.
Ngâm kha tử với mật ong:
Đập vỡ vỏ ngoài, cho lọ thuỷ tinh, rồi rót lượng mật ong vừa đủ sao cho mật ong ngập trong quả kha tử. Sau đó đậy nắp kín khoảng một tháng sau là dùng được.
Khi bị ho, đau họng, lấy ra một ít ngậm.